همایش : منابع نوین انرژی و دغدغه های مشترک

خرداد ماه گذشته برای اساتید دانشگاهی، دانشجویان و کارشناسان داخلی و خارجی فرصتی سه روزه پدید آمد تا با حضور در همایشی تحت عنوان »سوخت، انرژی و محیط زیست« دیدگاهها و نظریات خود را درباره لزوم به کارگیری انرژی های تجدید پذیر و تأثیر آن بر محیط زیست به بحث و تبادل بگذارند.
    در این همایش که از هفتم تا نهم خرداد در پژوهشگاه مواد و انرژی واقع در مشکین آباد کرج برگزار شد، در مجموع94 مقاله شفاهی،86 مقاله پوستری و4 سخنرانی کلیدی ارایه شد. همچنین برپایی نمایشگاه و دو کارگاه آموزشی با عناوین »طراحی و ساخت پنل های فتوولتائیک و کاربرد آنها« و »انرژی باد« به عنوان برنامه های جانبی همایش، امکان کسب تجربه های کاربردی را برای شرکت کنندگان و دانش پژوهان فراهم آورده بود. در این همایش که با هدف بررسی واقعیت ها، نیازها و اهداف بخش های مختلف سوخت و انرژی کشور و ارزیابی مشکلات زیست محیطی ناشی از کاربرد آنها در5 محور تولید و انتقال انرژی، تبدیل و ذخیره انرژی، انرژی های تجدید پذیر، انواع سوخت، بهینه سازی نحوه بهره برداری از انرژی و روشهای حفظ محیط زیست برپا شد، همچنین4 نفر از کارشناسان و اساتید خارجی مقاله های پژوهشی خود را به شرح زیر ارایه کردند:
    مت مکولو از آفریقای جنوبی: فناوری های هیدروژن در آفریقای جنوبی و چالش های آن، اکرام حسین و اِم. محسن (مشترکاً) از هند: تأثیرات زیست محیطی گاز Sf6 و کاربرد آن در صنعت نیروی الکتریسته، آدوسا جیمو جیمو از آفریقای جنوبی: آنالیز تطبیقی تکنیک های کنترل PWM ، آ سوزان از فیلیپین:Microwave Irradiation of High Impact Polystyrene (HIPS) and Polyethylene Terephthalate (PET) Resins and Plactic Wastes.
    ا. پاولا و و. کابلیک (مشترکاً) از جمهوری چک:1- Bacterial Desulphurisation of Brown Coal From Mine Druzba.
    2- Results of Application of Some Non traditional Restoration
    Methods on North Bohemian Mines Locations.
    
    نخستین نگاهها به انرژی های نو

    در آیین گشایش این نشست علمی، دکتر سید خطیب الاسلام صدر نژاد رئیس پژوهشگاه مواد و انرژی و استاد نمونه دانشگاههای کشور در سال1386 گفت: از حدود یکصد سال پیش که بشر متوجه یکی از رموز عالم هستی در دنیای پیرامون خود یعنی انرژی شد، به طور بی محابا و لجام گسیخته از منابع تجدید ناپذیر انرژی برای مقاصد شخصی، اجتماعی، اقتصادی، صنعتی و رفع حوائج زندگی استفاده کرده است. اگر به تاریخ منظومه شمسی و کره زمین توجه کنیم، می بینیم که بشر میلیونها سال بدون استفاده از سوختهای فسیلی زندگی کرده است. ولی در100 سال اخیر ناگهان متوجه یک ذخیره بسیار ارزشمند، توانا و با کفایت از نفت و گاز شده و به سرعت به استفاده از آن پرداخته است، به طوری که امروزه یک تناقض آشکار، به خصوص بین مصرف کنندگان اصلی یعنی دنیای صنعتی غرب مشاهده می شود. از یک طرف، هشدار و تذکر و اخطار می رسد که دهها هزار گونه جانوری و گیاهی به علت تغییرات محیط زیست و گرمایش زمین در معرض نابودی قرار گرفته و هوا و خاک و دریاها در معرض تغییرات عمده قرار دارد. اما این هشدارها را همانهایی می دهند که مصرف کننده عمده سوختهای فسیلی در دنیا هستند و مرتب به کشورهای تولیدکننده نفت فشار می آورند تا سرعت تولید نفت و گاز افزایش یابد. این روند تولید در صورت استمرار، به تمام شدن منابع نفت و گاز تا حداکثر50 سال آینده خواهد شد.
    این مسأله در حدود40 سال پیش با تلنگری که از جانب کشورهای تولیدکننده نفت در قالب تحریم صادرات زده شد، حرکت برای تحقیق درباره انرژی های تجدید پذیر را در دنیا آغاز کرد. منابع انرژی تجدید پذیر از یک سو بحران پایان یافتن سوختهای فسیلی را حل می کنند و از سوی دیگر عاری از مشکلات زیست محیطی سوختهای فسیلی هستند.
    
    نیاز به مدیریت یکسوسازی پژوهش ها

    دکتر سید امیر حسین زمزمیان دبیر علمی همایش ملی سوخت، انرژی و محیط زیست در گفت و گوی اختصاصی با نفت پارس در پاسخ به این که چرا نتایج و آثار پژوهش های علمی داخل کشور در زمینه انرژی های نو در سطح جامعه نمایان نیست، توضیح داد:پژوهش های علمی می بایست برای برنامه ریزی و توسعه راهکارهای علمی داشته باشند. یعنی تحقیقات بنیادی باید در مقطعی، به بحث های کاربردی منجر شود و تحقیقات کاربردی نیز به توسعه صنعتی بیانجامد.
    در حوزه انرژی های نو هم دستگاههای مرتبط مثل وزارت علوم و هم دستگاههای اجرایی فعالیت پژوهشی انجام می دهند، اما این پژوهشها موازیِ هم انجام می شود.
    دکتر زمزمیان که دکترای مهندسی شیمی را از دانشگاه تربیت مدرس دریافت کرده و به مدت15 سال به عنوان مدیر گروه انرژی خورشیدی در معاونت انرژی وزارت نیرو فعالیت داشته است، ادامه داد: متولی امر پژوهش طبق اساس نامه وزارت علوم، شورای پژوهشهای کشور، وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری است. اما دستگاههای اجرایی به دلیل این که درآمد دارند، از محل درآمد برای پژوهش هزینه می کنند. وقتی نتوانیم در سطح کلان یکسوسازی بین پژوهشهای دانشگاهی و دستگاههای اجرایی را مدیریت کنیم، متأسفانه کارها به شکل موازی انجام می شود که محصول آن هم ملموس نشدن نتیجه پژوهشها در سطح جامعه است. عضو هیأت علمی پژوهشگاه مواد و انرژی در خصوص جایگاه سرمایه گذاران بخش خصوصی در عرصه انرژی های نو گفت: بخش خصوصی قسمت عمده این چرخه را تشکیل می دهد. البته در حوزه تحقیقات که هزینه کردن در آن برای بخش خصوصی ریسک دارد، بیشتر دستگاههای دولتی هزینه می کنند، ولی وقتی در عمل از تحقیقات وارد صنعت می شویم، این بخش خصوصی است که نتیجه تحقیقات را برای سرمایه گذاری و توسعه در اختیار می گیرد. بنابراین نقش بخش خصوصی، استفاده از نتایج پژوهشهای علمی است.
    
    معرفی پژوهشگاه مواد و انرژی
    پژوهشگاه مواد و انرژی از سال1350 با نام »مرکز خواص مواد« واقع در دانشگاه صنعتی شریف فعالیت های تحقیقاتی خود را در زمینه های مواد، انرژی نو، الکترونیک و آلودگی محیط زیست آغاز کرد. بعد از انقلاب فرهنگی، این محل به »مرکز پژوهش های خواص و کاربرد مواد و نیرو« و پس از آن نیز طبق رأی شورای گسترش آموزش عالی در سال1371 به پژوهشگاه مواد و انرژی تغییر نام داد. هم اکنون این پژوهشگاه دارای
    5 پژوهشکده سرامیک، نیمه هادی ها، انرژی، مواد نو و فلزات پیشرفته است که در9 گروه تخصصی به فعالیت های تحقیقاتی در زمینه های ذکر شده می پردازد. هیأت امنا با تأسیس دو پژوهشکده جدید به نام های » مواد نو« و »فلزات پیشرفته« هر یک دارای3 گروه پژوهشی، موافقت اصولی کرده است که این پژوهشکده ها کار خود را از سال گذشته آغاز کرده اند.
    اهداف پژوهشگاه، گسترش علوم و تکنولوژی در زمینه های بنیادی، کاربردی و توسعه ای است که از طریق اجرای پروژه های مربوط تحقق می یابد. علاوه بر این، پژوهشگاه، آموزش بخشی از کادر پژوهشی مورد نیاز کشور را از طریق تأسیس و توسعه دوره های تحصیلات تکمیلی در سطوح کارشناسی ارشد (سرامیک، مواد نانو و انرژی) و دکترا (مواد) و نیز
    آموزش های کوتاه مدت تخصصی داخلی و خارجی برای انتقال تجربه های فنی به عهده دارد. این مرکز در جهت پیش برد فن آوری های Hi Tech از سال1384 اقدام به پذیرش دانشجو در گرایش نانو مواد در مقطع کارشناسی ارشد کرده است.
    براساس آمار موجود تا پایان سال1386 تعداد101 نفر از این مرکز آموزشی تحقیقاتی فارغ التحصیل شده و در صنعت و دانشگاه مشغول خدمت رسانی هستند که از این میان21 نفر فارغ التحصیل مقطع کارشناسی ارشد بوده اند. هم اکنون نیز تعداد31 نفر دانشجو در مقطع دکترا و67 نفر دانشجوی مقطع کارشناسی ارشد متشکل از32 نفر گرایش سرامیک،30 نفر گرایش نانو مواد و5 نفر در مهندسی انرژی های تجدید پذیر مشغول ادامه تحصیل هستند.
    این مرکز در ارایه مقالات علمی نیز بسیار فعال بوده و روند رو به رشدی را در پیش گرفته است، به طوری که در سال1386 جمعاً203 مقاله توسط این مرکز ارایه شده که از این میان44 مقاله ISI و21 مقاله در مجلات معتبر پژوهشی به چاپ رسیده است و تعداد39 مقاله در کنفرانس های بین المللی،79 مقاله در کنفرانس های داخلی و8 مقاله در کنفرانس های ملی ارایه شده است. تعداد57 اختراع ملی نیز در1 سال اخیر از سوی این مرکز به ثبت رسیده است.
    این مرکز در راستای تربیت کارشناسان متبحر و کارآزموده از سال1369 به صورت مشترک با دانشگاه شانگهای چین، اقدام به پذیرش دانشجو در مقطع دکترا کرده است. در سال1371 پژوهشگاه با اخذ مجوز از وزارت علوم، تحقیقات و فن آوری مبادرت به پذیرش دانشجو در مقطع کارشناسی ارشد کرد که در آغاز تنها گرایش کارشناسی ارشد، سرامیک بوده است. اما از سال1373 پذیرش دانشجو به صورت مستقل در مقطع دکترا و در رشته مهندسی و علم مواد آغاز شد که تا به حال نیز ادامه دارد.
    
    پژوهشکده انرژی
    اساس فعالیت های پژوهشکده انرژی روی تحقیقات در زمینه منابع انرژی های نو و آلاینده های محیط زیست متمرکز شده است. در این پژوهشکده طرح های متعدد تحقیقاتی به منظور بهینه سازی مصرف انرژی و جایگزین ساختن منابع انرژی تجدیدپذیر (انرژی خورشیدی و باد و . . .) و مطالعات مرتبط با محیط زیست در دست اجرا است. زیر مجموعه های تحقیقاتی پژوهشکده انرژی عبارتند از: گروه انرژی خورشیدی، گروه تبدیل و ذخیره انرژی و گروه محیط زیست. همچنین بنا به نیازی که در جهت تأمین انرژی های نو و تجدید پذیر در ایران و جهان به وجود آمده است، پذیرش دانشجو در گرایش مهندسی انرژی های تجدید پذیر از سال1386 آغاز شده است.
    
    پژوهشکده سرامیک
    این پژوهشکده با توجه به امکانات، تجهیزات و کادر پژوهشی یکی از پیشرفته ترین مراکز تحقیقات سرامیک کشور است که علاوه بر انجام پروژه هایی در زمینه محورهای تحقیقاتی مصوب، در زمینه ارایه خدمات به سازمان ها، مراکز آموزشی و پژوهشی فعال است. همچنین در این پژوهشکده پروژه هایی در پاسخ به نیازهای تحقیقاتی صنایع تعریف و اجرا می شود. زیر مجموعه های تحقیقاتی پژوهشکده سرامیک عبارتند از:
    گروه سرامیک های سیلیکاتی، گروه سرامیک های مهندسی و گروه فرآوری مواد اولیه.
    
    پژوهشکده نیمه هادی ها
    پژوهشکده نیمه هادی ها شامل سه گروه رشد بلور، ساخت قطعات و شناخت مواد است. فعالیت های این پژوهشکده شامل ارایه طرح های تحقیقاتی، برنامه ریزی و انجام آنالیز، شناسایی و بررسی ساختارهای حاصل از سنتز، بررسی خواص و کاربرد تک بلورها و مواد نیمه هادی، ساخت قطعات تحقیقاتی و ارایه آموزش های لازم در موارد بالاست. زیر مجموعه های تحقیقاتی پژوهشکده نیمه هادی ها عبارتند از: گروه رشد بلور، گروه ساخت قطعات و گروه شناخت مواد.
    
    پژوهشکده مواد نو
    این پژوهشکده پس از موافقت اصولی هیأت امنا در سال1385 آغاز به کار کرد و تقاضای اخذ مجوز آن از شورای گسترش آموزش عالی در سال1386 به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ارسال شده است.
    پژوهشکده تاکنون توانسته است در جهت پربار شدن کادر علمی خود تعداد قابل توجهی استاد مجرب استخدام و نسبت به برگزاری جلسات مصاحبه، سخنرانی و تصویب استخدام ایشان اقدام کند. تعداد پروژه های تصویب شده در پژوهشکده تاکنون بالغ بر63 پروژه و پروژه های دانشجویی، ارشد و دکترا،22 پروژه بوده است.
    این پژوهشکده دارای3 گروه زیر است:
    مواد نانو، مواد زیستی، تکنولوژی سطح و لایه نازک
    
    پژوهشکده فلزات پیشرفته
    این پژوهشکده که در حال تأسیس است موافقت اصولی هیأت امنا را در سال1385 گرفته و گروه های زیر را شامل می شود:
    - فلزات کمیاب و پر ارزش
    - فلزات حافظه دار و هوشمند
    - طراحی روش های نوین تولید فلزات